از آنجایی که بخشی از زندگی از کنترل و اراده انسان خارج است، قاعدتا ضروری است برای اتفاقات قطعی زندگی که میتواند موجب آزردگی، آسیب یا خطر شود، خود را آماده کنیم.
موارد زیر از جمله مواردی است که میتواند از کنترل ما خارج باشد و جزیی از عوامل جبری به حساب آید؛
وقایع طبیعی مانند سیل، زلزله، طوفان و … حوادثی که ما در بروز آن هیچ نقشی نداشتهایم. فجایع انسانی همچون جنگ و کشتار و ایجاد محدودیت توسط یک اقلیت بر اکثریت و یا فشار اکثریت بر اقلیت آزاردیدن توسط افراد خشونتورز.
در این راستا میتوان با بهرهگیری از عوامل زیر تا حد امکان از تروما یا آسیب پس از واقعه پیشگیری کرد و امکان رویارویی با موارد جبری را بهبود بخشید:
۱: یادگیری مدیریت استرس و اضطراب از طریق:
- تمرین تنفس
- آرامسازی ماهیچهای
- به چالش کشیدن افکار غیر کارآمد
- اصلاح باورهای غیر منطقی
۲: بهرهگیری از توان بالقوه فردی که در کسب مهارت خودآگاهی( آگاهی نسبت به تواناییها و عدم تواناییهای خود) به آن دست یافتهایم.
۳: برونریزی هیجانی به صورت مدیریت شده به قصد کاهش هیجانات ناخوشایند
۴: کمک گرفتن به موقع
۵: توجه به شبکههای حمایتی و بهرهگیری مناسب از آن:
- شبکه حمایتی افراد خانواده ( حمایت عاطفی)
- شبکه حمایتی دوستان ( حمایت اجتماعی- عاطفی)
- بهره بردن از درمانهای پزشکی و روانشناختی ( کمک حرفهای )
۶: بهرهگیری از هنر به قصد بیانِ دردها، هیجانات، ناکامیها، آرزوها و تاثیراتی که هر فرد از وقایع ناگوار تجربه کرده است.
اساسیترین نکته آن است که در صورت ایجاد تروما پس از حوادث ناگوار و چنانچه میزان کارایی ما به شدت کاهش یابد و مدت تجربهی احساس ناخوشایند در ما به شدت افزایش یابد، و در صورت آسیب روانی پس از وقوع حادثه ناگوار، استفاده از کمک حرفهای باید در اولویت قرار گیرد.
از کاهش اضطراب تا سازگاری بهینه
- برای کاهش اضطراب ناشی از تجربهی وقایع ناگوار میتوان موارد زیر را مدنظر قرار داد:
۱: تمرین تنفس
۲: تمرین آرامسازی عضلانی
۳: تمرین بودن در لحظه( ذهن آگاهی)
۴: آگاهی نسبت به دلایل اضطراب و راههای مواجهه با آن
۵: برونریزی هیجانی با توجه به مهارت مدیریت هیجانات
۶: شناخت خطاهای مربوط به نوع تفکر و خطاهای استدلالی و شناسایی برداشتهای ذهنی که به دور از واقعیت هستند
۷: افزایش فعالیتهای جسمانی مانند ورزش، پیادهروی، رقص، یوگا و…
برای ایجاد سازگاری بهینه با مشکلات پیش آمده میتوان موارد زیر را مورد توجه قرار داد:
۱: بهرهگیری از انواع هنر با توجه به استعداد، آمادگی، توان و علاقهی هر فرد
۲: توجه به این مسئله که علاقه لزوما برابر با استعداد نیست، همانگونه که استعداد بدون تلاش، پایداری و حفظ انگیزه، نمیتواند به مهارت در یک حرفه یا هنر منجر شود
۳: فرصت بروز و ظهور تواناییها و مهارتها به خود و به دیگران
۴: هدفگذاری واقع بینانه و زمانبندی مناسب برای اجرای اهداف شخصی
۵: جستوجوی راههای متفاوت و خلاقانه برای رسیدن به اهداف فردی و اجتماعی
۶: افزایش مهارت تفکر خلاقانه برای عبور از محدودیتها
در مقاله بعدی بر آموزش مهارت خودآگاهی به عنوان اولین مهارتی که میتواند به ما در افزایش میزان آگاهی نسبت به تواناییهای خود برای پیشگیری یا مقابله با حوادث ناگوار کمک کند، خواهیم پرداخت.