در این مقاله به بررسی مهارت تصمیمگیری به عنوان سومین مهارتی که به ما در پیشگیری یا مقابلهی کارآمد با مسائل زندگی کمک میکند، خواهیم پرداخت.
همهی ما در طول حیاتمان بارها مجبور میشویم بین دو یا چند گزینه دست به انتخاب بزنیم .
هر قدر مهارت تفکر خلاقانه و منعطف و دیدگاه چند وجهی در ما بیشتر رشد یابد، ما آسانتر میتوانیم در زمان تصمیمگیریهای عمده، همه جوانب را در نظر بگیریم و بهترین گزینه ممکن را برگزینیم.
تصمیمگیری و عملِ انتخاب معمولا به دو علت صورت میگیرد:
- تصمیم گیری برای ایجاد تغییری در زندگی فعلی ( مانند انتخاب بین ازدواج یا تجرد یا انتخاب بین دو یا چند شغل و یا انتخاب بین مهاجرت یا ماندن در سرزمین مادری و ….).
- تصمیم گیری در راستای حل مشکل یا مسیله ای که در زمان حال زندگی فرد را با دغدغه ای همه جانبه و عمیق مواجه ساخته است (مانند معضل بیکاری، داشتن بیماری حاد، مواجه شدن با خیانت همسر، از دست دادن درآمد و شغل و ….)
در مورد دوم که دقیقا مرتبط با مهارت حل مسئله است، فرد مجبور است با طی مراحلی که در مقاله پیشین در مورد مهارت حل مسئله گفته شد، به راهحلهای موجود فکر کند، راهحلهای عملی را در نظر بگیرد و از بین گزینه های ممکن، موثرترین مورد که میتواند به حل مسئله ختم شود را برگزیند .
باید توجه داشت که اگر ما نتوانیم به موقع و در زمان مناسب، در زمینهی امر مهمی تصمیمگیری کنیم، مورد مهم، به امری ضروری، فوری و اورژانسی تبدیل میشود و انتخاب سریع را به ما تحمیل میکند (بنابراین لازم است به امور مهم توجه کافی و به موقع داشته باشیم.)
توجه به این نکته ضروری است که در چالش پیشِ روی ما که مستلزم تصمیمگیری درست و بهموقع است، آیا ما توان خود را در برآوردهایمان در نظر گرفتهایم؟
آیا موقعیت پیش آمده واقعا وابسته به تصمیم ما است یا ما بدون ضرورت وارد عرصهای شدهایم که در مسئولیت و توان ما نیست .
در حین انتخاب و تصمیمگیری از بین گزینهها همانگونه که در مقالات پیشین گفته شد، لازم است عملیترین و موثرترین گزینه را انتخاب کنیم که یا در جهت حل مشکل ما است و یا نویدبخش تغییر مثبت و رشددهنده در زندگی ماست.
مراحل انتخاب یا تصمیمگیری مناسب
- بررسی کامل مواردی که باید درباره آن دست به انتخاب بزنیم.
- پذیرش کامل مسئولیت در قبال تصمیمهایمان.
- داشتن دانش کافی در مورد توان خود و بررسی این مسئله که آیا هدفی را که در نظر گرفتهایم (به طور مثال مهاجرت کردن) مناسب با تواناییهای ما یا ویژگیهای شخصیتی ما هست یا نه؟
- بررسی گزینههای پیشرو به صورت جداگانه
- بررسی این که انتخاب گزینه مورد نظر و تصمیم ما میتواند مشکل ما را حل کند یا به نحوی مشکل جدیدی را ایجاد میکند و یا انتخاب ما میتواند تغییر مناسبی را رقم بزند
- توجه به این نکته که هیچ انتخابی بدون تبعات نخواهد بود
مواردی که در تصمیم گیری باید در نظر گرفت
- توجه به واقعیتهای موجود به دور از ایدهآلگرایی
- عدم تصمیمگیری در هنگام داشتن تنش، خستگی، بیماری و یا اضطراب
- در نظر داشتن این که انتخابهای ما قرار است اوضاع را تا حدودی بهبود بخشد
- بهرهگیری از خرد و منطق در انتخابهایمان و دور شدن از تصمیماتی که فایده آن مقطعی و زیان آن دراز مدت است
- داشتن برآوردی واقعبینانه از توان فردی خود، نه بیش از آن چه که در واقعیت وجود دارد و نه کمتر از آن، تا بتوان از تصمیمات شتابزده دور شد
- از یاد نبریم که تصمیمات ما نباید نفی کننده ارزشهای انسانی باشند
برای انتخاب مناسب لازم است تمامی گزینههای پیشرو نوشته شود و بر اساس اولویت فرد تصمیم گیرنده تنظیم شود.
در مرحله بعد انتخابهای غیرعملی و غیر قابل اجرا حذف میشود، سپس تبعات مثبت و منفی هر انتخاب یادداشت میشود و نهایتا گزینهای که با بیشترین پیامدهای مثبت دارد، انتخاب و اجرا خواهد شد.
در آخرین مرحله و پس از گذشت مدتی از اجرای گزینهی مورد نظر، میزان کارایی آن تصمیم، برآورد میشود و در صورتی که آن انتخاب قدرت حل مشکل یا ایجاد تغییر را کمتر از حدِ برآورد ما داشته باشد، گزینه بهتری جایگزین آن خواهد شد.
به یاد داشته باشیم که تصمیمگیری یک مهارت است که باید آن را آموخت، تمرین کرد، اصلاح کرد و مسئولیت انتخاب خود را بالغانه پذیرفت.