در مقاله پیشین به ضرورت یادگیری حل مسئله اشاره شد، چرا که زندگی انسان همواره با مشکلات متعدد روبهرو میشود و هر چند میتوان با مجهز شدن به دانش مهارت های زندگی از وقوع بعضی از مشکلات پیشگیری کرد، اما با دانستن و به کارگیری مراحل مهارت حل مسئله میتوانیم برای مشکلات پیش آمده بهترین و موثرترین راه حلها را بیابیم و به کار بندیم.
در مقاله قبل دانستیم که مراحل حل مسئله به شرح زیر است:
۱: پذیرش مشکل
۲: تعریف دقیق از مشکل
۳: شناسایی عوامل موثر در ایجاد مشکل
۴: بررسی سهم خودِ فرد در مشکل
۵: بررسی تمامی راهحلها
۶: انتخاب بهترین راهکار
۷: اجرای راهحل مورد نظر
۸: ارزیابی راهحل اجرا شده و در صورت عدم کارایی آن، تغییر راهحل .
در این نوشتار به بررسی بهترین راهحل ممکن از میان تمامی راهحلهایی که به ذهن خطور میکند، تا آخرین مرحله، یعنی ارزیابی آن پس از عملی کردن و چنانچه راهحل انتخابی کارایی لازم را نداشته باشد بر حسب ضرورت به تغییر آن و انتخاب راهحل جایگزین، خواهیم پرداخت .
از انتخاب بهترین راه حل تا اجرا و ارزیابی آن
در این مرحله تمام راه حلهای ذهنی نوشته میشوند؛ طبیعی است که با بررسیهای بیشتر تعدادی از این راهحلها که غیر منطقی و یا غیر قابل اجرا هستند از فهرست حذف میشوند و تنها راهحلهایی باقی میمانند که بتوان امکان عملی شدن آن به قصد حل مشکل را بررسی کرد.
به یاد داشته باشیم که هیچ راه حلی مطلقا بدون عیب و نقص نخواهد بود؛ به بیان دیگر تمامی راهحلهای قابل اجرا هم سود دارد و هم زیان، اما مهم آن است که آن چه در اثر انتخاب راه حل نصیب ما میشود ( در جهت حل مشکل) بیش از چیزی باشد که از دست میدهیم.
نکته بعدی آن است که میتوانیم در انتخاب راهحل مورد نظر از افراد متخصص در زمینه مشکل پیش آمده کمک فکری و مشاوره دریافت کنیم تا هر چه بیشتر تبعات زیانبار تصمیمات ما کاهش یابد. اما باید بدانیم که نهایتا این خود فرد است که تصمیم میگیرد و باید آگاهانه و بالغانه مسئولیت انتخاب خود و تبعات ناشی از آن را بپذیرد و به موقع آن را اجرایی کند.
در هنگام انتخابِ بهترین راهحل باید به اینن کته توجه کنیم که آیا راهکار انتخابی ما قادر است مشکل پیش آمده را برای درازمدت حل و فصل کند، یا صرفا مقطعی و به ظاهر از پس حل آن برمیآید و آیا تبعات مثبت آن بیش از تبعات منفی آن است .
در مرحله بعدی، راهحل مورد نظر را عملی میکنیم و گامبهگام سعی میکنیم در جهت حل مسئله پیش برویم؛ بیایید به مثالی که در مقاله پیشین در مورد فردی که از نداشتن شغل رنج میبرد، برگردیم.
به نظر شما او چه راهحلهایی در پیشرو دارد؟ با هم چند مورد را مرور میکنیم:
۱: اقدام در جهت افزایش توانمندیهای فردی و حرفهای از طریق مطالعه، یا درخواست غیر مالی از دیگران جهت بهبود کارکرد شغلی
۲: انجام کارهای رایگان به قصد افزایش مهارت و افزودن بر میزان اعتمادبهنفس خود
۳: قرض گرفتن محدود از دیگران به قصد آموزش مهارتهای فنی و شغلی و تعهد به بازپرداخت آن (این راهحل باعث میشود که فرد تعهد لازم برای بازپرداخت را در خود افزایش دهد)
آخرین مرحله از مراحل حل مسئله
پس از مدتی که از اجرایی کردن راهحل گذشت، لازم است نسبت به میزان کارایی آن ارزیابی صحیحی داشته باشیم (در این زمینه هم میتوان از افراد با تجربه یا متخصص بهره برد) و بررسی کنیم که آیا راه حل مورد نظر باعث حل مشکل شده است و آیا توانسته است وضعیت ما را بهبود بخشد و آیا تغییر یا استفاده از راهکار دیگری ضرورت دارد یا خیر.
در صورت نیاز به تعویض یا تغییر راهحل ، باید مجددا راهحلها را بررسی و بهترین آن را انتخاب کرد و مراحل بعدی را بر اساس آنچه گفته شد، اجرا کرد.
نویسنده: منصوره یزدانی / روانشناس داوطلب زنو